Di tich Lăng mộ Trịnh Hoài Đức
Lăng mộ Trịnh Hoài Đức đối với vùng đất Đồng Nai mang một ý nghĩa lớn về giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc nghệ thuật - nơi an nghỉ của một bậc hiền tài có công lớn trong sự nghiệp xây dựng và phát triển vùng đất Biên Hòa – Đồng Nai.
Qua lăng mộ Trịnh Hoài Đức cung cấp cho lịch sử dân tộc nhiều tư liệu có giá trị về lịch sử, văn hoá, xã hội, kỹ thuật, nghệ thuật, tín ngưỡng, phong tục… gắn liền với cuộc đời, sự nghiệp và những công lao đóng góp của Ông trong công cuộc khai phá, mở rộng, xác lập và bảo vệ chủ quyền vùng đất phía Nam của Tổ quốc. Qua đó góp phần khôi phục lại phần nào diện mạo lịch sử vùng đất Nam bộ nói riêng và lịch sử Việt Nam nói chung giai đoạn thế kỷ XVIII - XIX. Cũng như phát huy những giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc ẩn chứa trong di tích này phục vụ cho công tác giáo dục, nghiên cứu và phát triển du lịch của tỉnh.
Lăng mộ Trịnh Hoài Đức hay còn gọi là Lăng Ông, toạ lạc tại số 28 đường Trịnh Hoài Đức, Khu phố 3, Phường Trung Dũng, Thành Phố Biên Hoà. Dưới thời Nguyễn, lăng Trịnh Hoài Đức thuộc thôn Bình Trúc, dinh Trấn Biên. Thời thuộc Pháp được sửa thành làng Bình Trước, quận Châu Thành, tỉnh Biên Hoà. Năm 1938 Viện bảo tàng Quốc gia (trường Viễn Đông Bác Cổ) công nhận khu lăng mộ Trịnh Hoài Đức là di tích (theo Nghị định số 1189 ngày 24 tháng 2 năm 1938). Năm 1990, Bộ Văn hóa Thể thao và du lịch xếp hạng di tích cấp Quốc gia. Lăng mộ như một hình tượng để người dân nơi đây luôn biết ơn, tự hào về một tài năng lớn, một nhân cách lớn đã góp phần đặt nền móng cho một vùng đất hào khí – Văn hóa Đồng Nai. Trịnh Hoài Đức - danh nhân làm rạng danh xứ Đồng Nai.
Toàn bộ khu di tích lăng mộ Trịnh Hoài Đức (hay còn gọi là lăng Ông) được xây dựng năm 1825, theo lối kiến trúc cổ, có bờ thành bao bọc, cửa vào có trụ búp sen, đặt bình phong án. Phía sau mộ có bức tường nhô cao, nối vòng lượn sóng. Tường sau có trang trí hình long ẩn tinh xảo, đẹp mắt. Phía trước cửa vào mộ có tấm bình phong, ghi khắc tiểu sử và sự nghiệp của Trịnh Hoài Đức. Bên trong gồm hai phần mộ Trịnh Hoài Đức và chính thất phu nhân họ Lê. Kết cấu 2 ngôi mộ giống nhau, hình voi phục, xung quanh có gờ khum móng ngựa. Phía trước mỗi phần mộ đều có bia đá, khắc chữ Hán, được trang trí bởi các đường hồi văn, biểu tượng âm dương, phía dưới đắp nổi dạng chân quỳ… Tất cả những nét nghệ thuật đó phản ánh khả năng sáng tạo, bàn tay khéo léo của người thợ xa xưa; đồng thời còn thể hiện sâu sắc truyền thống thủy chung, kính trọng hiền tài của dân tộc. Đây thực sự là một trong những giá trị kiến trúc lăng mộ khá độc đáo, nơi thờ phụng vị đại thần có công với dân, với nước rất cần được chăm nom, đầu tư tôn tạo xứng tầm một danh nhân!
Có thể nói, mộ Trịnh Hoài Đức là một trong nhưng ngôi mộ nằm trong hệ thống mộ hợp chất đầu tiên của triều Nguyễn với những lối kiến trúc truyền thống và đặc trưng cho tầng lớp vua chúa về phong cách kiến trúc, thành phần hợp chất, các họa tiết hoa văn... trên ngôi mộ. Đây là một quần thể kiến trúc mộ hợp chất còn giữ được gần như nguyên vẹn hình hài nguyên thủy và thuộc loại hiếm có trong loại hình di tích trên đất Biên Hòa – Gia Định và ở cả Nam bộ xưa. Di tích này chứa đựng các di tồn mang dấu ấn chung của dạng mộ hợp chất quý tộc Việt thời Nguyễn, nhiều chi tiết trang trí, phối trí và kiến trúc mang đặc trưng của kiến trúc mộ quý tộc Nam bộ. Về mặt kiến trúc nghệ thuật: lăng mộ Trịnh Hoài Đức mang trong mình những đặc trưng cơ bản của kiến trúc lăng mộ dành cho các quan lại đại thần thời Nguyễn. Đó là kiểu kết cấu kiến trúc lăng mộ được lựa chọn xây dựng trên những vị thế đất đắc địa, hợp về phong thủy cũng như những quan niệm về tâm linh. Những đề tài trang trí trên các cấu kiện kiến trúc: Long mã hà đồ trên bình phong tiền, các đồ án hoa lá hóa rồng hay long ẩn trên điểm cong uốn của bình phong hậu, hình mặt Dơi (hay rồng cách điệu)… đều cho thấy vị thế của người nằm dưới lăng mộ mà không phải khu lăng mộ nào ở Việt Nam cũng có được.
Có thể nói, lăng mộ Trịnh Hoài Đức là một điểm du lịch văn hóa ẩn chứa nhiều thú vị cho khách tham quan tìm hiểu, nghiên cứu và tìm về với lịch sử xưa. Mặc dù mang có những giá trị lịch sử vô giá ấy, nhưng đến nay khu lăng mộ Trịnh Hoài Đức vẫn chưa được nhiều du khách biết tới; vẫn chưa tìm ra một hướng đi cụ thể nào để đầu tư, quảng bá, thu hút du khách đến tham quan hệ thống các di sản văn hóa lịch sử của Đồng Nai. Vì vậy, mà việc cải thiện cảnh quan môi trường chung của khu di tích là việc làm vô cùng quan trọng và cần thiết. Sau khi cải thiện được cảnh quan chung của di tích, chính quyền địa phương cần có kế hoạch kết hợp với các di tích lân cận tạo thành tuyến du lịch giới thiệu về di sản văn hóa Đồng Nai cho khách tham quan trong và ngoài nước. Tổ chức nghiên cứu, xây dựng các tuyến tour du lịch gắn với tham quan tìm hiểu về di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh Đồng Nai trong đó có khu di tích lăng mộ Trịnh Hoài Đức. Đặc biệt đối với du khách là các nhà nghiên cứu lịch sử cũng dễ tham quan cùng lúc được nhiều di tích để họ có sự so sánh đối chiếu và rút ra những kết luận khác nhau. Khi đã có kế hoạch quy hoạch thành chuỗi các trọng điểm tham quan du lịch về Di sản Văn hóa lịch sử của Biên Hòa thì tỉnh phải có kế hoạch mở các tour du lịch ngắn giới thiệu về tuyến du lịch để quản bá và thu hút khách tham quan.
Thành lập chương trình giao lưu, hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau giữa các di tích lân cận, để ngày càng hoàn thiện tuyến du lịch về Di sản Văn hóa địa phương. Qua đó giúp việc quản lý tốt hơn với các di tích trên địa bàn tỉnh nhà, mà không chỉ riêng với lăng mộ Trịnh Hoài Đức mà các di tích lân cận khác của địa phương được hoàn chỉnh, phục vụ tốt cho việc tham quan, tìm hiểu, học hỏi truyền thống, lịch sử của vùng đất và con người nơi đây.
Tuyên truyền, nâng cao ý thức của người dân về giá trị di tích bằng những hình thức khác nhau như trên các phương tiện truyền thông đại chúng, kết hợp với các trường học, khu phố về các chương trình giới thiệu di sản văn hóa, nêu bật các giá trị và tầm quan trọng của di tích với sự phát triển của địa phương để người dân tự bảo vệ di tích một cách hữu hiệu nhất.
Thế hệ trẻ Đồng Nai hôm nay chung tay góp sức dựng xây tỉnh nhà phát triển cả về mặt kinh tế lẫn văn hóa, để các điểm du lịch như lăng mộ Trịnh Hoài Đức được bảo tồn và phát huy hết giá trị như một viên ngọc sáng trong chuỗi tour du lịch Đồng Nai.
Tổ di tích – Thư viện.